W niedzielę, 15 maja 2022 r. Bractwo Kurkowe w Rawiczu obchodzić będzie 380-lecie powstania.
Zapraszam
na obchody 380-lecia powstania Bractwa Kurkowego w Rawiczu
w niedzielę 15 maja 2022 r.
(Park przy Strzelnicy Brackiej)
Maciej Osiński
I STARSZY BRACTWA KURKOWEGO
W RAWICZU
Program obchodów
380-lecia Bractwa Kurkowego w Rawiczu
15 maja 2022 roku
10.15 - Zbiórka uczestników w Parku Domu Kultury
10.30 - Przemarsz do kościoła – złożenie wiązanki pod Pomnikiem św. Jana Pawła II
11.00 - Msza
12.00 - Przemarsz na strzelnicę – złożenie wiązanki pod Pomnikiem Żołnierza Polskiego
12.30 - Uroczysta zbiórka w Parku Domu Kultury
13.30 - Poczęstunek
14.00 - Jubileuszowy Turniej Strzelecki – strzelnica letnia
- Tarcza Jubileuszowa BKR
- Tarcza Charytatywna – „Serce dla Ukrainy”
- Tarcza Starosty
- Tarcza Burmistrza
- tarcza losowa – karabin
- tarcza punktowa – pistolet
- kur
18.00 - Wręczenie nagród
18.30 - Biesiada Jubileuszowa
W Domu Kultury będzie czynna wystawa „Historia i teraźniejszość Bractwa Kurkowego w Rawiczu”
„Bractwo Strzeleckie Rawicza jest tak stare, jak samo miasto”,
zapisano w kronice miasta Rawicza oraz w aktach Bractwa Strzeleckiego, które istniały jeszcze w XIX w.
Adam Olbracht Przyjemski, założyciel i jako właściciel Rawicza, 8 sierpnia 1642 r. zatwierdził pierwszy statut Bractwa Kurkowego, spisany w języku niemieckim oraz nadał bractwu działkę o długości 380 łokci i szerokości 77 łokci pomiędzy bramami Wrocławską a Szymanowską, i zwolnił je z wszelkich podatków co potwierdził w przywileju napisanym po łacinie. I ten dzień jest uznawany za moment powstania stowarzyszenia. Zatem w tym roku rawickie Bractwo w sierpniu skończy 380 lat.
Jednak na podstawie analizy treści dokumentów archiwalnych z początków miasta Rawicza, można stwierdzić, że rawickie bractwo strzeleckie, historycznie zwane też bractwem kurkowym, powstawało równolegle wraz z tworzeniem się grodu. W 1638 r. hrabia Przyjemski, dziedzic Sierakowa oraz okolicznych terenów, zwrócił się do króla Władysława IV o zgodę na utworzenie nowego miasta i nadanie mu prawa magdeburskiego. Wydanie przywileju lokacyjnego nastąpiło 24 marca 1638 r., co jest uważane za dzień narodzin Rawicza. Edykt królewski, podpisany przez Władysława IV, króla Polski zawiera akapit dotyczący stowarzyszeń i bractwa strzeleckiego: „Ponadto wszystkie bractwa, stowarzyszenia i cechy, następnie i zwyczaje na wzór innych większych miast w tymże mieście mające być ustanowione w pełni akceptujemy. Również bractwo strzeleckie i potwierdzamy wszystkie wolności, prawa i przywileje, tak jak zostały one przyznane przez dziedzicznego właściciela na wieczność”.
Rok później, 26 kwietnia 1639 r. Adam Olbracht Przyjma Przyjemski na zamku w Osiecznej podpisał przywilej miejski, w którym m.in. zwolnił Bractwo od opłat pieniężnych.
Wszystkie strzelania brackie odbywały się na przekazanym przez dziedzica placu, gdzie został postawiony budynek brackiej strzelnicy. Na początku była to drewniana hala, przed którą stała strzelnica, prosta wiata z desek. Budowle z drewna były odbudowywane po kilkukrotnym zniszczeniu przez najazdy wojsk i po pożarach miasta w 1701 r. i 1707 r.
Budowę murowanej strzelnicy rozpoczęto w 1792 r., kładąc uroczyście kamień węgielny pod budowę. Ale działalność Bractwa została przerwana przez pożar, który wybuchł 29 kwietnia 1801 roku i pochłonął połowę Rawicza wraz ze zborem ewangelickim i szkołą. Ocalałą w pożarze strzelnicę Bractwo oddało do dyspozycji miasta. Stowarzyszenie reaktywowało działalność w 1817 r. i w roku 1820, po 28 latach od rozpoczęcia budowy, ukończono murowaną strzelnicę.
W 1850 r. król pruski Fryderyk Wilhelm IV nadał Bractwu sztandar. W 1858 r. przystąpiono do rozbudowy budynku strzelnicy o północne skrzydło, w którym powstała duża sala. Została oddana do użytku 10 października 1859 r.
1 sierpnia 1892 r. Bractwo Strzeleckie w Rawiczu uroczyście obchodziło jubileusz 250-lecia istnienia. Z tej okazji zorganizowano wyjątkowy pochód przez miasto składający się z czterech części odzwierciedlających cztery epoki z historii Rawicza. Od czasów sprzed założenia miasta przez okres I Rzeczypospolitej, przez burzliwe czasy przełomu XVIII i XIX wieku, aż do końca XIX wieku.
W latach siedemdziesiątych XIX w. w ogrodzie zwanym później Parkiem Brackim zbudowano muszlę koncertową. W 1888 r. zbudowano kolumnadę naprzeciwko muszli koncertowej, a w roku 1900 powstała druga, oszklona kolumnada. Wraz z upiększaniem parku pod koniec XIX w. czynione były starania o przebudowę gmachu Strzelnicy. W końcu zdecydowano się na wybudowanie nowego budynku. 7 kwietnia 1902 r. rozpoczęto rozbiórkę starej Strzelnicy, zaś 30 czerwca wmurowano kamień węgielny pod nowy dom strzelecki. W ciągu roku ukończono budowę i 10 sierpnia 1903 r. oddano do użytku podpiwniczony gmach o powierzchni użytkowej 2870 m2 z dwiema salami: dużą z okazałą sceną i balkonem dla orkiestry oraz mniejszą salą, ze względu na piękne, kolorowe witraże w oknach z motywami i emblematami strzeleckimi, zwaną Salą Witrażową. Na parterze umiejscowiono bracką restaurację. W południowym skrzydle budynku Strzelnicy znajdowały się zadaszone stanowiska strzeleckie, skąd strzelcy oddawali strzały na odległość 150 m, bez konieczności wychodzenia na otwartą przestrzeń. Nowa Strzelnica rozmachem i wielkością ustępowała jedynie krakowskiemu Celestatowi.
W dniu 17 stycznia 1920 r. po 123 latach panowania pruskiego, Rawicz powrócił do Polski. Zebranie inaugurujące działalność polskiego stowarzyszenia strzelców w Rawiczu odbyło się 16 października 1920 r. w budynku Strzelnicy. Powrócono do dawnych tradycji i przeprowadzono w Rawiczu pierwsze strzelanie o godność króla kurkowego.
Na I Kongresie Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich RP, który odbył się w 1923 r. w Poznaniu, Józef Lipiński z Rawicza został pierwszym Królem Zjednoczenia.
Prężna działalność rawickiego Bractwa została przerwana z wybuchem II wojny światowej. Budynek strzelnicy został zajęty przez hitlerowców. W czasie wojny wykorzystywano go jako restaurację i reprezentacyjną salę zebrań. Ruchomy majątek Bractwa wraz z dokumentami został zniszczony i rozgrabiony. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, Strzelnica od 22 stycznia 1945 r. przez następne pół roku zajmowana była przez wojskową komendę Armii Czerwonej.
Po zakończeniu II wojny światowej przedwojenni członkowie Bractwa Kurkowego 29 maja 1945 r., zorganizowali zebranie w prywatnym lokalu i Bractwo Kurkowe w Rawiczu wznowiło swą działalność. Do końca 1947 r. członkowie Bractwa odremontowali wnętrze splądrowanej strzelnicy i naprawili dach budynku. W 1949 r. działalność stowarzyszenia z przyczyn politycznych została zawieszona przez Wojewódzką Radę Narodową w Poznaniu. Nieruchomości i majątek Bractwa przejęło Starostwo Powiatu Rawickiego.
Na fali przemian ustrojowych na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. wieku, w atmosferze sprzyjającej powrotom do dawnych tradycji, 30 kwietnia 1991 r. reaktywowano Bractwo Kurkowe. Jeszcze w trakcie sądowej rejestracji stowarzyszenia, delegaci z Rawicza 8 listopada 1991 r. wzięli udział w pierwszym powojennym a szóstym z rzędu Kongresie Zjednoczenia w Poznaniu. Stanowili jedną z dwunastu delegacji, które na Kongresie odtwarzały dawne struktury Zjednoczenia. Na tym Kongresie pierwszym powojennym Królem Zjednoczenia KBS RP został Roman Rybacki z Rawicza.
3 października 1992 r. bracia zorganizowali obchody 350-rocznicy powstania rawickiego Bractwa Kurkowego, jako ogólnopolską imprezę Zjednoczenia Bractw Kurkowych RP. W trakcie uroczystości Bractwo otrzymało nowy sztandar.
8 kwietnia 1999 r. Bractwo utworzyło Młodzieżową Drużynę Strzelecką, która osiągnęła wiele sukcesów na krajowych zawodach strzeleckich młodzieży.
Wraz z reaktywacją rawickiego Bractwa władze miasta w 1992 r. przekazały teren po części nieużytkowanej od 1950 r. starej strzelnicy, na którym członkowie bractwa odbudowali tory strzeleckie na 50 m. W ten sposób powstała tzw. strzelnica letnia.
W 2003 r. Roman Rybacki kolejny raz popisał się najcelniejszym trafieniem, tym razem na 14. Europejskich Spotkaniach Strzelców Historycznych w austriackiej miejscowości Vöcklabruck. Na turnieju, rozegranym w dniach od 29 do 31 sierpnia 2003 roku, jako pierwszy Polak w historii zdobył tytuł Króla Kurkowego Europy EGS.
W 2009 r. Dom Kultury przekazał pozostałą część historycznej strzelnicy kulowej i w ten sposób odzyskane historyczne stanowiska strzeleckie z odbudowanymi przez Bractwo osiami na 50 m tworzą obecnie tzw. strzelnicę zimową. Wraz z przebudowaną salką stanowią skromną, w porównaniu do całego pierwotnego brackiego majątku, siedzibę stowarzyszenia.
Od 18 czerwca 2003 r. siedziba Bractwa Kurkowego w Rawiczu jest jednocześnie siedzibą Okręgu Leszczyńskiego Zjednoczenia KBS RP.
Od roku 2003 w sieci funkcjonuje strona internetowa: www.bractwo.rawicza.pl, na której umieszczane są informacje z bieżącej działalności rawickiego Bractwa i Okręgu Leszczyńskiego.
Z okazji 380-tej rocznicy Bractwo Kurkowe wydało monografię, w której zostały zawarte wszystkie znane materiały z historii stowarzyszenia.
W ostatnich trzydziestu latach wielu członków Bractwa odeszło na wieczną wartę. Ale w strukturach organizacji zawsze działało od 50-60 członków. Na 380 lat historii Bractwa Kurkowego w Rawiczu składają się dokonania wielu pokoleń członków stowarzyszenia. Ale to już jest inna opowieść, którą można znaleźć we wspomnianych źródłach...
...spisał Tadeusz Pawłowski, kronikarz.